تحقیقات بازار چیست و چگونه انجام می‌شود؟

تحقیقات بازار چیست و چگونه انجام می‌شود؟

امروزه کسب‌وکارهای متعددی در صنایع مختلف به دنبال راهکاری برای رشد و پیشرفت شغلی خود هستند. گاهاً برخی از شرکت‌ها با ارائه برخی از محصولات و خدمات جدید و برخی دیگر با انجام فعالیت‌های درون سازمانی، به دنبال رقم زدن این اتفاق هستند. اما چگونه می‌توان به رشد و پیشرفتی که هدف کسب‌وکارها است، دست پیدا کرد؟ صاحبین این برندها چه اقداماتی را باید در راستای بهبود شرایط خود صورت دهند؟

به طور کلی بسیاری از پاسخ‌هایی که برندهای بزرگ به دنبال آن‌ها می‌گردند، در دستان علمی به اسم تحقیقات بازار نهفته‌ است. تحقیقات بازار با بررسی موارد مختلف، نحوه رفتار مصرف‌کنندگان در قبال یک محصول را تشریح می‌کند. اما این علم چیست و چگونه به کسب‌وکارها کمک می‌کند؟ در همین راستا، قصد داریم تا تحقیقات بازار و چگونگی انجام آن را بررسی کنیم و به در رابطه با این علم به ذکر نکات پراهمیتی بپردازیم.

فهرست محتوا:

• تحقیقات بازار چیست؟
• هدف از تحقیقات بازار چیست؟
• تحقیقات بازار چه مزایایی دارد؟
• انواع تحقیقات بازار
• ابزارهای تحقیقات بازار
• تحقیقات بازار چگونه انجام می‌شود؟
• جمع‌بندی
• یوچک، سامانه نظرسنجی و پرسنشنامه آنلاین

تحقیقات بازار چیست؟

تحقیقات بازار (Market Research) در واقعی مجموعه‌ای از تحقیقات است که به بررسی امکان‌ موفقیت یک محصول (کالا و خدمات) یا تصمیمات استراتژیک جدید می‌پردازد. در رابطه با تحقیقات بازار باید به این نکته اشاره نمود که تمامی این تحقیقات از مصرف‌کنندگان بالقوه صورت می‌گیرند. به طور کلی این طیف از تحقیق، با بهره‌گیری از ابزارهای گردآوری و آنالیز اطلاعات و داده‌ها و توسط یک تیم متخصص انجام می‌شود و در آن، بخش‌های مختلف سازمان مانند فروش و تولید نیز مشارکت دارند.

تحقیقات بازار در واقع به بررسی امکان موفقیت یک محصول یا تصمیم جدید می‌پردازد و با تحقیق از مصرف‌کنندگان بالقوه صورت می‌گیرد.

هدف از تحقیقات بازار چیست؟

تحقیقات بازار در واقع بهترین عامل برای شناخت نظرات جامعه یک بازار خاص، در رابطه با یک محصول است. این نوع از تحقیق، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا هدف خود را بهتر و شفاف‌تر از گذشته دریابند و تصمیمات آینده خود را با یک دید بازتر اتخاذ نمایند. به طور کلی فرآیندی که تحقیقات بازار برای دستیابی به هدف اصلی خود طی می‌کند، با سنجش واکنش بازار در قبال یک محصول یا تصمیم جدید یک کسب‌وکار، آغاز می‌شود. بعد از این بخش، اطلاعات به دست آمده، توسط کارشناسان تیم‌های بازاریابی، فروش، تبلیغات و … دسته‌بندی می‌شوند تا در سیاست‌های آینده، لحاظ شوند. همچنین بخش تولید، نتایج حاصل شده از این تحقیق را در برنامه‌های خود می‌گنجاند.

به طور کلی، اهداف تحقیقات بازار را می‌توان در سه بخش اداری، اجتماعی و اقتصادی بررسی نمود. یک کسب‌وکار می‌تواند یک یا تمام این اهداف را برای خود انتخاب کند. در ادامه به صورت مختصر هر یک از این اهداف را توضیح می‌دهیم:

اداری

اهداف اداری، به کسب‌وکارها در راستای برنامه‌ریزی مناسب در جهت جذب نیرو و منابع انسانی کمک می‌کنند.

اجتماعی

در اهداف اجتماعی، نیازهای مشتریان و مخاطبان یک کسب‌وکار برآورده می‌شود.

اقتصادی

انجام تحقیقات بازار و اتخاذ سیاست مناسب با توجه به نتایج آن، در نهایت موجب بهره‌وری اقتصادی یک کسب‌وکار می‌گردد.

تحقیقات بازار با اهداف مختلفی چون اداری، اجتماعی و اقتصادی انجام می‌شود.

تحقیقات بازار چه مزایایی دارد؟

تحقیقات بازار مزایای متعددی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تقویت رویکرد مشتری محوری در کسب‌وکار
• ارتباط مؤثر با مشتریان و مخاطبان کسب‌وکار
• کشف فرصت‌های رشد و توسعه
• کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری هوشمندانه
• کمک به هدف‌گذاری منطقی و آگاهانه برای ادامه مسیر کسب‌وکار
• افزایش قدرت رقابتی
• تثبیت موقعیت کسب‌وکار و نفوذ در بازار هدف

تحقیقات بازار مزایای متعددی چون کشف فرصت‌های جدید، افزایش قدرت رقابتی، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و … دارد.

انواع تحقیقات بازار

تحقیقات بازار بسته به معیارهای متنوعی چون هدف کسب‌وکار، نوع بازار، نوع محصول، نوع رابطه با مخاطبان، اندازه کسب‌وکار و … دارای انواع مختلفی هستند. هر یک از انواع تحقیقات بازار، با ابزارها و روش‌های خاصی، اطلاعات مورد نیاز را جمع‌آوری می‌کنند. به طور کلی تحقیقات بازار دارای دو نوع اصلی هستند که هر یک از آن‌ها، روش‌های متنوعی دارند. انواع تحقیقات عبارت‌اند از:

• تحقیقات بازار اولیه
• تحقیقات بازار ثانویه

در ادامه هر یک از انواع ذکر شده را بررسی کرده و روش‌های آن‌ها را ذکر می‌کنیم.

تحقیقات بازار اولیه

تحقیقات بازار اولیه، ترکیبی از تحقیقات کمی و کیفی است. در این نوع، فرآیندی برای ارتباط مستقیم و غیرمستقیم کسب‌وکار با مصرف‌کنندگان نهایی پیاده‌سازی می‌شود. داده‌هایی که در این نوع جمع‌آوری می‌شوند می‌توانند یکی از دو نوع عددی (کمی) و یا غیرعددی (کیفی) داشته باشند. اطلاعات به دست آمده از این نوع، به دو دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:

• رویکرد اکتشافی
• رویکرد خاص

در رویکرد اکتشافی راه‌حل‌های یک مشکل یا دغدغه، به شکل مصاحبه از جامعه نمونه پرسیده می‌شوند. اما در رویکرد خاص، نظرات مخاطبان در خصوص طیفی از ویژگی‌های دقیق‌تر یک محصول جمع‌آوری می‌گردد.

روش‌های تحقیقات بازار اولیه

همانطور که اشاره نمودیم، تحقیقات بازار اولیه، روش‌های متنوعی دارد که این روش‌ها عبارت‌اند از:

• تحقیق از گروه کنونی
• مصاحبه نفر به نفر
• تحقیقات میدانی مردم نگاری

در ادامه هر یک از این روش‌ها را بررسی خواهیم نمود:

تحقیق از گروه کانونی

یکی از مهم‌ترین و نوین‌ترین روش‌های تحقیقات بازار، تحقیق از یک گروه کانونی است. گروه کانونی در علم آمار، به جامعه نمونه نیز شناخته می‌شود. در این روش، گره‌های جامعه نمونه یا همان گروه کانونی از باید 6 نفره یا بیشتر باشند. از مزایای این روش می‌توان به امکان استفاده برای جمع‌آوری داده‌های پیچیده و امکان انجام به شیوه آنلاین اشاره نمود. فرصت طولانی‌تر برای پاسخگویی و ارائه گزینه‌های متعدد در پاسخ از جمله دلایلی هستند که شرایط را برای جمع‌آوری داده‌های پیچیده‌تر مناسب کرده‌اند.

مصاحبه نفر به نفر

در این روش، همانطور که از نام آن پیدا است، مصاحبه به صورت تک‌به‌تک و با حضور مصاحبه‌‌گر و مخاطب انجام می‌شود. اکثر سوالاتی که در روش مصاحبه نفر به نفر پرسیده‌ می‌شوند باز بوده و مخاطب می‌تواند بسته به نظر خود اقدام به پاسخ‌گویی نماید. در این روش، توانایی و تبحر مصاحبه‌گر بسیار اهمیت دارد. چراکه فرد مصاحبه‌گر باید به شیوه‌ای سوالات را مطرح کند که مصاحبه‌شونده با اطمینان کامل و راستگویی به آن‌ها پاسخ دهد. در رابطه با مصاحبه نفر به نفر به این نکته نیز باید اشاره نمود که این روش هم به صورت حضوری و هم به صورت آنلاین، قابلیت انجام‌‌شدن دارند.

تحقیقات میدانی مردم نگاری

در روش تحقیقات میدانی مردم نگاری، مصاحبه‌گر یا محقق و پژوهشگر، به صورت حضوری به محلی که در آن مشتریان بالقوه حضور دارند، مراجعه کرده و اقدام به بررسی شرایط و پتانسیل‌های مردمی و اقلیمی محل مورد نظر می‌کند. به طور کلی هدف روش تحقیقات بازار مردم نگاری می‌تواند یک منطقه، روستا، محله یا حتی یک شهر باشد. در این روش، مصاحبه مردمی و نظرسنجی‌ نقش مهمی ایفا می‌کنند. همچنین در رابطه با مدت زمان انجام تحقیقات میدانی مردم نگاری، باید به این نکته اشاره نمود که این روش بسته به اهداف، اندازه جامعه هدف، اندازه کسب‌وکار و برخی موارد دیگر، می‌تواند بین چند روز تا چند سال زمان ببرد. در این رابطه، آشنایی محقق با محل مورد نظر، و نحوه پرسش سوالات متناسب با فرهنگ آن منطقه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

تحقیقات بازار انواع متنوعی مانند تحقیقات بازار اولیه و تحقیقات بازار ثانویه دارد که هر کدام از آن‌ها روش خاص خود را دارند. تحقیقات بازار اولیه به روش‌هایی چون تحقیق از گروه کنونی، مصاحبه نفر به نفر و تحقیقات میدانی مردم نگاری انجام می‌شود.

تحقیقات بازار ثانویه

تحقیقات بازار ثانویه، در واقع جمع‌آوری اطلاعات به شکل غیرمستقیم از منابعی مانند دانشگاه‌ها، مراکز دولتی، اتاق‌های بازرگانی،  رسانه‌ها و … است. به طور کلی به دو صورت می‌توان اطلاعات مورد نظر در این روش را به دست آورد. روش اول همکاری با این سازمان‌ها و نهادها و روش دوم، استفاده از داده‌های منتشر شده آن‌ها است.

روش‌های تحقیقات بازار ثانویه

همانند تحقیقات بازار اولیه، این شیوه نیط به روش‌‎های مختلفی انجام می‌شود. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• تحقیق از منابع عمومی
• تحقیق از منابع تجاری
• تحقیق از مؤسسات آموزشی

در ادامه هر یک از این روش‌ها را به صورت جداگانه بررسی خواهیم نمود:

تحقیق از منابع عمومی

تحقیق از منابع عمومی، وقت‌گیرترین و ارزان‌ترین روش تحقیقات بازار ثانویه است. در این روش، تمامی اطلاعات و منابعی که به صورت عمومی منتشر می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تحقیق از منابع تجاری

تحقیق از منابع تجاری یکی از روش‌های قابل‌اعتماد در تحقیقات بازار است. در این روش، از منابع تجاری بزرگ مانند روزنامه‌ها، مجله‌ها، نشریه‌ها، رسانه‌ها، شبکه‌های مجازی و … استفاده می‌شود. یکی از دلایل بزرگی که این روش را تبدیل به یک روش قابل‌اعتماد می‌کند، دسترسی خود منابع ذکر شده، به برخی منابع بزرگ‌تر و عظیم‌تر است.

تحقیق از مؤسسات آموزشی

تحقیق از مؤسسات آموزشی در کشورهایی که بخش‌های آموزش، صنعت و کسب‌وکار آنها همسو بوده و از فاصله کمی با یکدیگر حرکت می‌کنند یکی از متداول‌ترین روش‌های تحقیقات بازار است. در این روش، می‌توان با یک تیم تحقیقاتی فعال درون مؤسسات آموزشی همکاری کرد و یا از تحقیقات قبلی یا فعلی آن‌ها که قابلیت استفاده دارند، بهره‌ برد. روش تحقیق از مؤسسات آموزشی، بیشتر برای شرکت‌ها و برندهای بزرگی مناسب است که قصد برنامه‌ریزی‌های ملی و جهانی دارند.

تحقیقات بازار ثانویه به 3 روش انجام می‌شود که عبارت‌اند از:

• تحقیق از منابع عمومی
• تحقیق از منابع تجاری
• تحقیق از مؤسسات آموزشی

ابزارهای تحقیقات بازار

تحقیقات بازار، به روش‌ها و با استفاده از ابزراهای متنوعی انجام می‌شوند که هر یک از این روش‌ها، مزایا و معایب خود را دارند. به طور کلی مهم‌ترین ابزارهای تحقیقات بازار عبارت‌اند از:

• نظرسنجی آنلاین
• تلفن
• پست
• کیوسک نظرسنجی
• ایمیل

در ادامه هر یک از این ابزارها را به صورت مختصر بررسی خواهیم کرد:

نظرسنجی آنلاین

ساخت نظرسنجی آنلاین، یکی از بهترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین ابزارهای تحقیقات بازار است. نرم‌افزارهای مختلفی وجود دارند که وظیفه آن‌ها ساخت پرسشنامه یا نظرسنجی آنلاین است که اصطلاحاً به فرم ساز آنلاین نیز شناخته می‌شوند. این نرم‌افزارها فرایند نظرسنجی را به میزان قابل‌توجهی تسهیل کرده‌اند.

تلفن

در روش استفاده از تلفن، مصاحبه‌گر با داشتن لیست سوالات، با مصاحبه‌شونده تماس برقرار می‌کند و سوالات را از او می‌پرسد. از نکات مهم این ابزار، تماس در زمان مناسب و کوتاه‌بودن زمان مصاحبه است.

پست

ابزار پست، یکی از قدیمی‌ترین ابزار تحقیقات بازار است. این روش بیشتر برای کسب‌وکارهایی مناسب بوده که رابطه عمیق و نزدیکی با مشتریان خود دارند.

کیوسک نظرسنجی

کیوسک نظرسنجی، برای نظرسنجی در محل خاص مناسب است. روش‌ کاری این ابزار به این صورت است که فرم‌های نظرسنجی، در همان لحظه آماده شده و در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد.

ایمیل

ایمیل یکی از بهترین ابزار تحقیقات بازار است. با استفاده از ایمیل می‌توان لینک نظرسنجی یا  ساخت پرسشنامه آنلاین را برای مخاطبان ارسال نمود. مخاطب در این حالت می‌تواند هر زمان که فرصت پیدا کرد، اقدام به پرنمودن فرم نماید.

تحقیقات بازار ابزارهای متنوعی را دارا است که از جمله آن‌ها می‌توان به نظرسنجی آنلاین، تلفن، پست، کیوسک نظرسنجی، ایمیل و … اشاره نمود.

تحقیقات بازار چگونه انجام می‌شود؟

تحقیقات بازار بر خلاف آنچه به نظر می‎‌رسد، کار آسانی نیست و انجام آن، نیازمند نیروهای متخصص، تحصیل‌کرده و آموزش‌دیده است. بهترین راه برای انجام تحقیقات بازار بهره‌گرفتن از مجموعه‌های ارائه‌دهنده این نوع خدمات است. چراکه این مجموعه‌ها با دارابودن تجربه و تخصص بالا در این زمینه، تحقیقات مورد نیاز یک کسب‌وکار را در زمانی سریع و با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه انجام می‌دهند. به طور کلی در فرایند تحقیقات بازار، مراحل مختلفی طی می‌شود. به مراحل به‌ترتیب عبارت‌اند از:

1. تعریف موضوع
2. تعریف گروه‌ نمونه
3. جمع‌آوری و آنالیز اطلاعات
4. تهیه گزارش تحقیق
5. تصمیم‌گیری

در ادامه مراحل تحقیقات بازار را به تفکیک بررسی خواهیم نمود:

تعریف موضوع

اولین گام برای تحقیقات بازار، تعریف موضوع است. تعریف موضوع و در ادامه طرح سوالات اصلی که هدف از تحقیق پاسخ‌گویی به آن‌ها است، بسیار اهمیت دارد. سوالاتی که برای نظرسنجی و تحقیق مطرح می‌شوند، باید با ماهیت کسب‌وکار مطابقت داشته باشند.

تعریف گروه نمونه

در صورت نیاز روش انتخاب شده به گروه نمونه، باید یک گروه نمونه آماده نمود. این کار باید با استفاده از روش‌های صحیح نمونه‌برداری باشد. به طور کلی برای انتخاب گروه نمونه باید در راستای انتخاب افرادی با نزدیکی بالا به جامعه هدف تلاش کرد. چراکه نزدیکی گروه نمونه به جامعه هدف موجب افزایش اعتبار و دوری این دو از یکدیگر موجب کاهش اعتبار تحقیق می‌شوند. در رابطه با تعریف گروه نمونه باید به این نکته اشاره نمود که به طور کلی هرچه گروه نمونه بزرگ‌تر باشد، احتمال شباهت به جامعه هدف بالاتر خواهد بود. اما این موضوع سبب طولانی‌ترشدن فرایند تحقیق و نتیجه‌گیری نیز می‌شود. نمونه‌گیری در تحقیقات بازار به دو روش انجام می‌شود که این دو روش عبارت‌اند از نمونه‌گیری احتمالی و نمونه‌گیری غیراحتمالی.

نمونه‌گیری احتمالی: اعضا به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند.

نمونه‌گیری غیراحتمالی: با تعریف برخی ویژگی‌ها، در راستای حضور نماینده‌ای از هر ویژگی تلاش می‌شود.

جمع‌آوری و آنالیز اطلاعات

در مرحله بعدی، باید ابزار مورد نظر برای تحقیقات بازار انتخاب شده و با در نظرگرفتن یک مکان و زمان مناسب تحقیق انجام شود. پس از آن نیاز است تا پاسخ‌های ناقص از میان پاسخ‌های مورد نیاز حذف شود تا از متناسب‌بودن اطلاعات جمع‌آوری شده اطمینان حاصل گردد. مرحله بعدی، توسط تیم آنالیز داده‌های انجام می‌شود. اعضای تیم آنالیز باید تا اطلاعات به دست آمده را آنالیز و طبقه‌بندی کنند. این کار به شکل معمول، با دسته‌بندی داده‌ها بر اساس معیارهای مختلفی چون سن، جنسیت، شغل، سطح تحصیلات و … انجام می‌شود. هدف نهایی این مرحله، دستیابی به اطلاعاتی است که بتوان با استفاده از آن‌ها نسبت به اتخاذ تصمیمات جدید اقدام کرد.

تهیه گزارش تحقیق

پس از آنالیز، باید گزارش تحقیق تهیه شود. محقق باید در گزارش تحقیق، به سوالات و اهداف مطرح شده به طور کامل و درست پاسخ دهد. به طور کلی بهتر است گزارش به صورت یک هرم معکوس، از نتایج کلی به سمت نتایج جزئی ارائه شود.

تصمیم‌گیری

تصمیم‌گیری و اتخاذ تصمیمات نهایی بعد از انجام تحقیق و آنالیز، آخرین مرحله از مراحل تحقیقات بازار است. این تصمیمات می‌توانند در نهایت منجر به تولید یا عدم تولید یک محصول، تغییر در آن، تغییر در تصمیمات مربوطه یا … شوند. همچنین کسب‌وکار در صورت توجه به برخی از نتایج فرعی و جزئی به دست آمده از تحقیق، می‌تواند برخی تصمیمات دیگر نیز اتخاذ نماید.

تحقیقات بازار دارای 5 مرحله است که این مراحل به ترتیب عبارت‌اند از:

تعریف موضوع

تعریف گروه‌ نمونه

جمع‌آوری و آنالیز اطلاعات

تهیه گزارش تحقیق

تصمیم‌گیری

جمع‌بندی

در این مقاله تلاش کردیم تا در رابطه با تحقیقات بازار و نحوه انجام آن اطلاعات کاملی در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. همانطور که گفتیم، تحقیقات بازار یکی از فعالیت‌های پراهمیت کسب‌وکارها است که به منظور سنجش نحوه واکنش بازار در قبال یک محصول یا تصمیم جدید کسب‌وکار انجام می‌شود.

یوچک، سامانه نظرسنجی و پرسنشنامه آنلاین

سامانه نظرسنجی یوچک، برترین سامانه نظرسنجی ایرانی است که در سال 1393 با نگاهی علمی به مسائل حوزه آمار و نظرسنجی به وجود آمد. این سامانه با برخورداری از ویژگی‌ها و امکانات ویژه، توانسته است به عنوان بهترین سامانه نظرسنجی در ایران شناخته شود. از جمله امکانات سامانه نظرسنجی یوچک می‌توان به :

• محیط کاربرپسند
• قابلیت خصوصی‌سازی
• امکان اتصال به پنل پیامکی و ایمیل
• قابلیت فیلتر پاسخنامه‌ها
• و … اشاره نمود.

پژوهشگران، کارشناسان، محققان و تمامی افرادی که به نظرسنجی نیاز دارند می‌توانند از امکانات سامانه طراحی نظرسنجی یوچک استفاده نمایند.